Programma 1 LEVEN

Onze ambitie voor programma Leven

Wij geloven in het uitgangspunt dat voorkomen beter is dan genezen, dus zetten wij vol in op preventie. Wij werken aan een inclusieve Venrayse samenleving waarin iedereen naar vermogen mee kan doen. Wij doen een beroep op onze inwoners, hun omgeving én onze partners zoals (zorg)aanbieders om eigen verantwoordelijkheden te nemen en de eigen krachten in te zetten.  Belemmeringen die het meedoen in de weg staan nemen wij zoveel mogelijk weg. Wij bieden ondersteuning aan onze inwoners die dat echt nodig hebben.

Algemeen

Een duurzame en gezonde Venrayse samenleving betekent voor ons dat iedereen, inwoners en partners, naar vermogen meedoet en participeert. De kracht van de Venrayse samenleving geldt hierbij als uitgangspunt. Steeds hebben we daarbij een inclusieve samenleving voor ogen. Iedereen moet mee kunnen doen. Deze transformatiegedachte is verwoord in de kadernota Sociaal Domein: de volgende stap.

In de kadernota zijn per bouwsteen een aantal basisindicatoren benoemd. In de uitwerking per bouwsteen is door middel van pictogrammen bij de verschillende basisindicatoren aangegeven welke beweging wij verwachten. Dus stijging, daling of gelijk. De kleuren zijn gebaseerd op de huisstijl en geven geen waarde aan de beweging die we nastreven. Die waarde wordt in de begeleidende tekst toegelicht. Gedetailleerde verantwoording over de indicatoren vindt plaats via de rapportage sociaal domein. De rapportage sociaal domein verschijnt ieder half jaar.

In 2021 is de Kadernota Sociaal Domein verder uitgewerkt in een Uitvoeringsprogramma. Dit uitvoeringsprogramma geeft concrete invulling aan de beweging die wordt beschreven in de Kadernota Sociaal Domein. Hiermee worden de randvoorwaarden geschapen en wordt de organisatie zodanig ondersteund in haar doorontwikkeling, dat de doelstellingen en effecten uit de Kadernota gerealiseerd worden. Voor het uitvoeringsplan is in 2024 een nieuw procesplan vastgesteld waarbij de focus ligt op de onderdelen omgeving, gedrag en houding en toegang. Deze zullen in samenhang de komende jaren worden opgepakt.

Trends, ontwikkelingen en uitgangspunten
Toenemende druk op het vangnet

In de monitor sociaal domein over het jaar 2023 hebben we al gesignaleerd dat er sprake is van een toename op het beroep van voorzieningen binnen de Wmo en Jeugd. Enerzijds het gevolg van demografische ontwikkelingen en ook landelijke beleidskeuzes. Anderzijds ook een gevolg van de na-ijleffecten van corona die nog steeds doorwerken. We zien ook een steeds grotere druk op de continuïteit van zorg. Mede door de financiële posities van aanbieders en ook door oplopende wachtlijsten als gevolg van krapte op de arbeidsmarkt. De acties hierna genoemd moeten bijdragen aan het grip krijgen op bovengenoemde ontwikkelingen.

Versterken omgeving
In 2024 zijn we gestart met een nieuwe opdracht voor het versterken van de omgeving. Er zijn veel plannen en ontwikkelingen die gericht zijn op gezondheid, preventie en het versterken van het netwerk en de omgeving van onze inwoners. De urgentie is groot om hierop in te zetten, want ons zorgstelsel staat onder druk. Het voorkomen van gezondheidsproblemen en het versterken van de omgeving zijn belangrijk om de kwaliteit, toegankelijkheid en houdbaarheid van het zorgstelsel in de toekomst te kunnen waarborgen. In deze nieuwe opdracht pakken we deze plannen en ontwikkelingen in samenhang op vanuit de overkoepelende paraplu en de beweging van het versterken van de omgeving én in samenwerking met inwoners en onze partners uit het sociaal domein. De ervaringen uit IJsland leren ons dat deze beweging een lange termijnproces van circa 30 jaren is en dat betekent dat we een lange termijn commitment van onze partners vragen. Tegelijkertijd zien we dat de financiën en budgetten die beschikbaar zijn voor preventie, gezondheid en het versterken van de omgeving vaak bestaan uit tijdelijke middelen (zoals de specifieke uitkering voor het preventieakkoord, de brede specifieke uitkering (brede SPUK-regeling) en Nationaal Programma Onderwijs gelden (NPO-gelden)).
We (onze inwoners, partners en wij als gemeente) committeren ons aan een lange termijn beweging, wetende dat de (financiële) investeringen die we met elkaar op de korte termijn doen ook op de lange termijn (financieel) geborgd moeten worden. Dit vraagt mogelijk om extra financiële middelen vanuit de gemeente, als blijkt dat de tijdelijke rijksmiddelen niet langer beschikbaar zijn.

Nieuwe toegang  

In 2025 werken we verder aan de toegang voor het sociaal domein, samen met partners. Het is onderdeel van het uitvoeringsprogramma sociaal domein waarin ook de trajecten Houding & Gedrag en Versterken omgeving zijn opgenomen. De nieuwe toegang is naast een ‘fysieke plek’ van onze partners vanuit de ‘omgeving’ ook een manier van werken. Dat dit in de toekomst leidt tot een gedeelde (fysieke) toegang is een mogelijke uitkomst van het proces maar geen definitief einddoel. Doel is om samen met onze partners te komen tot een laagdrempelige toegang waar onze inwoners met hun hulpvraag terecht kunnen. Daarbij doen we bij het zoeken naar een oplossing in eerste instantie en zoveel mogelijk een beroep op de eigen kracht van de inwoner en zijn omgeving. We wijzen de weg in de omgeving en helpen zo de hulpvraag op te lossen. Lukt dat niet zelfstandig dan zijn maatwerkvoorzieningen nodig. Soms enkelvoudig en soms meervoudig en complex. Wij wijzen samen met onze partners onze inwoners daarin de weg en begeleiden hen.

Omgekeerde verordening

Vanaf 2025 gaan we starten met de omgekeerde verordening. Dit is één verordening voor het hele sociale domein. Deze nieuwe verordening is weliswaar opgebouwd volgens de wetten en regels maar gaat qua opzet uit van de hulpvraag van de inwoner. Deze verordening is in begrijpelijke taal geschreven en is voor onze organisatie een hulpmiddel om nog integraler te kunnen werken. In het eerste half jaar van 2026 wordt de omgekeerde verordening geëvalueerd.

Hervormingsagenda Jeugd
Het doel van de hervormingsagenda is tweeërlei:
1. Betere en tijdige zorg en ondersteuning, op de juiste plek en wanneer dit nodig is;
2. Een beheersbaar en daarmee duurzaam financieel houdbaar stelsel.
Over de hervormingsagenda jeugd hebben gemeenten en rijk in 2023 overeenstemming bereikt en is een implementatieplan vastgesteld. Dit betekent dat we de komende jaren aan de slag kunnen, lokaal alsook regionaal, om de eerdergenoemde doelen te halen. Een commissie van deskundigen volgt de uitvoering van de maatregelen en de gepleegde inspanningen en zal voor het eerst in 2025 een advies formuleren waarbij onder andere ook aandacht voor de ontwikkeling van het uitgavenpatroon in relatie tot het afgesproken meerjarenperspectief en het risico dat partijen dragen. In regionaal verband wordt er al gewerkt aan de implementatie van de hervormingsagenda jeugd, door middel van het regionale implementatieplan. Verder houden wij in het inkooptraject voor de jeugdhulp ook rekening met de ontwikkelingen uit de hervormingsagenda jeugd.

Huisvesting van asielzoekers en andere doelgroepen.

Tijdens de behandeling van de RIB en de memo inzake de huisvesting van asielzoekers en andere doelgroepen op 27 juni 2024 heeft de gemeenteraad een nieuwe motie aangenomen waarin zij het college van B&W opdraagt: Vóór de raadsvergadering van 24 september een startnotitie voor te bereiden met mogelijke scenario’s om uitvoering te geven aan de bestaande opdracht zoals verwoord in het raadsbesluit van 12 december 2023. Deze startnotitie is besproken in de commissie Leven van 5 september en staat op de agenda van de Gemeenteraad op 24 september 2024.
Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en Integraal Zorgakkoord (IZA)
In 2022 is het Gezond en Actief Leven Akkoord en het Integraal Zorgakkoord vastgesteld. In het GALA hebben de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), GGDGHOR Nederland, Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en het ministerie van VWS gezamenlijk afspraken gemaakt op het gebied van gezondheid en welbevinden. Met het GALA wordt ook een substantiële financiële impuls gegeven aan gemeenten om de doelen die in het akkoord gesteld zijn te kunnen behalen. Het financieel arrangement onder het GALA, en ook onder het Hoofdlijnen Sportakkoord II is één nieuwe brede specifieke uitkering (SPUK). In de SPUK komt er voor gemeenten in deze kabinetsperiode circa € 300 miljoen per jaar beschikbaar en € 195 miljoen per jaar structureel (exclusief IZA middelen). Het Integraal Zorgakkoord (IZA) heeft als doel de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. Om dit te bereiken zijn afspraken gemaakt tussen het ministerie van VWS en een groot aantal partijen in de zorg. Ondertekenaars van het IZA zijn onder meer overkoepelende organisaties van ziekenhuizen, de geestelijke gezondheidszorg en de ouderenzorg. In het IZA is afgesproken dat er voor gemeenten jaarlijks maximaal € 150 miljoen structureel beschikbaar wordt gesteld voor concrete plannen om de IZA-doelen – die mede gericht zijn op gezondheidsbevordering – te verwezenlijken.

GGD

De Veiligheidsregio Limburg-Noord (VRLN) heeft geconstateerd dat de GGD onvoldoende in staat is om haar wettelijke taken in de volle breedte uit te voeren. De GGD zit zowel kwantitatief als kwalitatief aan de ondergrens voor de uitvoering van de wettelijke taken. Na jarenlang krap begroten, de toenemende taakomvang, taakcomplexiteit en externe factoren (zoals verschillende crisissen en landelijke ontwikkelingen) is een situatie ontstaan die niet langer kan worden verantwoord. In het BC GGD overleg van maart 2024 is daarom de opdracht verstrekt om dit te onderbouwen en om oplossingsrichtingen uit te werken voor het versterken van de GGD. Naar verwachting wordt er voor deze oplossingsrichtingen ook een extra financiële gemeentelijke bijdrage gevraagd.

Bibliotheekwerk

Via een aanpassing van de Bibliotheekwet wordt de huidige bevorderingstaak van gemeenten en provincies omgezet in een zorgplicht. In 2023 is gestart met de herijking van de bibliotheekvisie. In de loop van 2023 werd echter duidelijk dat de invoeringsdatum van de nieuwe wetgeving niet eerder dan 2026 is voorzien. Daarnaast geven de contouren van de nieuwe wetgeving aan dat gemeenten een 4-jaarlijks beleidsplan moeten opstellen. Dit beleidsplan stellen wij in 2025 op.

Inkomensafhankelijke bijdrage Wmo
Om de houdbaarheid van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015) te verbeteren, heeft het kabinet besloten om voor alle Wmo-voorzieningen waar nu het abonnementstarief voor geldt, een inkomensafhankelijke eigen bijdrage in te voeren. Met de invoering van de inkomensafhankelijke eigen bijdrage wordt de hoogte van de eigen bijdrage bij alle maatwerkvoorzieningen afhankelijk van het inkomen. Deze wijziging (eerder gepland voor 2025) gaat naar verwachting per 1 januari 2026 in.

Dorpsondersteuner

De pilot inzet dorpsondersteuner in Ysselsteyn is succesvol gebleken en heeft aantoonbaar geleid tot minder inzet van Wmo-voorzieningen. De pilot is geëvalueerd. Het afwegingskader is onderdeel van de subsidieregeling Ondersteuning en Zorg. Dit kan gebruikt worden om ook andere dorpen op een gelijksoortige manier de kans te geven in hun dorp een dorpsondersteuner uit te rollen. Inmiddels is in Castenray ook een dorpsondersteuner gestart. De verwachting is dat de uitrol naar andere kernen tot in 2026 zal doorzetten.

NLW

De in 2020 vastgestelde strategische koers is niet uitvoerbaar gebleken. De Gemeenteraad heeft in juni 2024 de strategische koers ingetrokken. De drie colleges van de schapsgemeenten zijn aan de slag met de uitvoering van de participatieopdracht ‘iedereen doet mee'. Deze opdracht bestaat uit 3 deelopdrachten:

1. Strategische samenwerkingsverkenning Participatie
2. Onderzoek wat er voor nodig is om de verouderde GR te herzien of te ontbinden.
3. Nieuwe infrastructuur voor beschermd en beschut werken.

De uitvoering vindt gefaseerd plaats van 2024 tot medio 2025 . Daarnaast blijft de korte termijn opdracht nog doorlopen waarbij de focus ligt op continuering van de bedrijfsvoering van de NLW in afwachting van de uitkomst van de participatieopdracht. De oude financiële afspraken met de NLW zijn in afwachting van de uitwerking van de participatieopdracht hersteld. Voor de NLW is het uitgangspunt om binnen dit financieel kader te opereren.

Inkoop sociaal domein

In 2022 is de nieuwe inkoop sociaal domein (sturing en inkoop) geïmplementeerd. De inkoop is geëvalueerd en voor een aantal segmenten bij jeugd (segment 3 en 4 en integrale crisishulp) wordt een nieuwe aanbesteding gestart die moeten leiden tot nieuwe contracten per 1 januari 2026. Voor wat betreft de overige inkoop worden de contracten verlengd waarbij de aanbevelingen uit de evaluaties worden uitgewerkt en meegenomen bij de contractverleningen. Een aantal van de bovenstaande ontwikkelingen hebben dus nog geen directe financiële doorvertaling gekregen in deze begroting.